D  vitamini nedir?

D vitamini vücudun oldukça ihtiyaç duyduğu bir vitamindir. Aslında etkilerinden dolayı hormon benzeri bir vitamin olduğu söylenmektedir. Yağda eriyen bir vitamindir bu nedenle sıfır yağlı diyetlerde emilimi oldukça düşük olur. Vücuttan hemen atılmaz, depolanır. Yağda erimiş olarak bulunan D vitamini, ısıya, alkaliye, aside ve oksidasyona dayanıklıdır.

Neden D vitamini önemli?

Aktif halde olan D vitamini ( 1,25 dihidrioksi vitamin D):

• Kalsiyum metabolizmasını düzenler. Kemiklere ve dişlere kalsiyumun yerleşmesini sağlayarak sertleşmelerini sağlar.
• Kalsiyum-fosfor metabolizmasında önemli role sahiptir. Bu nedenle kas ağrıları, kemik ağrıları, kron,k yorgunluğun tedavisinde rol oynar.
• Bazı tümör oluşumunu engeller. Özellikle meme, prostat ve kolon kanserlerinin önlenmesi ve tedavisinde önemli role sahiptir.
• Deri hastalıklarının (sedef gibi) tedavisinde olumlu rol oynar.
• Pankreastan insülin salınımını arttırarak tip 2 diyabete ve İnsülin direncine karşı koruyucudur.

Kaynakları nelerdir?

En iyi kaynağı güneş ışınlarıdır. Güneşten gelen ışınları ile deride D vitamini yapılır. Sonra karaciğere taşınır ve en son böbreğe geçerek aktif formuna dönüşür. Böbrek ve karaciğerde rahatsızlığı, yetmezliği olanlarda d vitamini yeteri kadar sentezlenemeyebilir. O nedenle güneşten olabildiğince faydalanılmadır.

Güneş ışınlarından faydalanmak için,

Güneş ışınlarının dik açıdan gelmesi

Güneş ışınlarının direk temas etmesi (cam arkasında değil)

Yüksek faktörlü Güneş koruyu kremlerinin sürülmemiş olması

Kolların, bacakların ve yüzün açıkta olması ve en az 20 dk güneş ışınlarıyla temas etmesi gerekmektedir.

Esmer renkli olanlarda ve yaşlılarda D vitamini oluşumu daha azdır.

Besinsel kaynakları:

Bazı besinlerde bulunsa da günlük ihtiyacı karşılayacak kadar değildir.

Balık karaciğeri, karaciğer,yağlı süt, yumurta sarısı besinsel olarak en iyi kaynaklarıdır.

Yetersizliği:

En belirgin yetersizlik belirtileri iskelet sisteminde görülür.

Raşitizim: süt çocuklarında ve ilk yaşlardaki çocuklarda çok görülür. Kemikler yumuşar ve bükülür bir hal alır. Kemik uçlarında genişleme, bileklerde şişlik, X veya O bacak en önemli göstergelerdir. Aşırı D vitamini de bu tarz hastalıklara yol açabilir.

Osteomalasia: daha çok yetişkinlerde görülür. Kemikler oldukça yumuşaktır. Kalsiyum oranı fosfora göre oldukça düşük kalmıştır. Daha çok sık doğum yapan, yetersiz ve dengesiz beslenenlerde, kapalı giyininlerde, eve bağımlı olup güneşten yararlanamayanlarda sık görülür.

Bunlar dışında bağışıklık sistemi zayıflar,

metabolizma yavaşlar,

kilo verme zorlaşır,

insülin direnci ve tip 2 diyabet görülme riski artar.

Günlük gereksinim

0-6 yıl için 400 IU-1000 IU

Yetişkinler için 1500-2000 IU

Gebe ve emzikli 1500-2000 IU

Sağlıklı yetişkinler güne ışınlarıyla yeteri kadar D vitaminini sentezleyebilir. Ancak bebeklerde özellikle ilk yıl d vitamini preparat olarak verilmelidir. Gebe ve emzikli ama kapalı kadınlarda yine takviye yapılmalıdır. Raşitizim ve osteomalasia hasatlığı olanlarda gereksinim 3-5 katına çıkar.

Uyarılar

Güneşli bir şehirde yaşıyor olmanız

Güneşte haftada 1-2 kere kalmanız

Her gün yumurta veya süt tüketiyor olmanız

Kalsiyum tabletleri alıyor olmanız D vitaminini yeteri kadar aldığınız anlamına gelmez.

Eğer halsizlik, yorgunluk, kas-kemik ağrısı gibi şikayetleriniz varsa, insülin direnciniz varsa veya kilo vermekte zorlanıyorsanız, bağışıklık sisteminiz zayıfsa D vitamini seviyenize baktırmanızda fayda vardır.

Ancak aşırı D vitamini alımı da kemik hastalıklarına sebep olabileceği unutulmamalı  ve doktora danışılmadan gerekli takviye yapılmamalıdır.

 

Uzman Diyetisyen Serap Cavlak